Από την συγγραφέα Δρ. Δήμητρα Καμαρινού

Τοποθεσία
Το όρος Ζήρεια (Κυλλήνη) βρίσκεται στη Πελοπόννησο, στη νοτιοανατολική πλευρά του νομού Κορινθίας. Το σύνολο των οικισμών, στους πρόποδες του όρους, απέχουν από 120 έως 160 χλμ. περίπου από την Αθήνα.

Γεωμορφολογία
H ονομασία του βουνού Κυλλήνη οφείλεται στο ανάγλυφό του, που δημιουργεί πολλές κοιλότητες και λακκώματα. Το βουνό λέγεται και Ζήρεια (πιθανόν από τη σλαβική λέξη ζήρι (=βελανίδι).
Είναι ένα από τα ελάχιστα ελληνικά βουνά που έχει τόσες κορυφές πάνω από 2.000μ. (πέντε στη Μεγάλη και τρεις στη Μικρή Ζήρεια). Από αυτές η υψηλότερη λέγεται “Ψηλή Κορφή” και έχει ύψος 2.374μ.

Κυλλήνη
Στους πρόποδες του συμπλέγματος αυτών των κορυφών εκτείνεται ένα μεγάλο οροπέδιο. Οι συγκεντρώσεις νερού σχηματίζουν το χειμώνα και την άνοιξη στην ανατολική του πλευρά τη λίμνη Κεφαλογιάννη και στη δυτική τη λίμνη Δασίου. Τα άφθονα νερά της δεύτερης διοχετεύονται με υπόγεια απορροή στο Μικρό Κεφαλάρι προς τα Μεσαία Τρίκαλα.
Ανάμεσα στη Μικρή και στη Μεγάλη Ζήρεια σχηματίζεται η πανέμορφη κοιλάδα της Φλαμπουρίτσας, γεμάτη με ρυάκια και νερά που αναβλύζουν κάτω από τα αιωνόβια δέντρα και χάνονται σε υπόγειες απορροές. Στην έξοδο της βρίσκονται οι πηγές του ποταμού Σύθα.
Στη δυτική πλευρά της Φλαμπουρίτσας βρίσκεται το Σπήλαιο του Ερμή. Έχει έκταση 1.200 τετραγωνικά μέτρα και διακλαδίζεται σε 8 θαλάμους με συμπλέγματα πολύχρωμων σταλακτιτών και σταλαγμιτών. Χαρακτηρίζεται από λιθωματικό διάκοσμο σπάνιας μορφής, το σπηλαιόγαλα. Πρόκειται για ένα είδος σταλακτικής υδαρούς ύλης. που εντυπωσιάζει με τη λευκότητά της. Είναι από τα λίγα σπήλαια στην Ελλάδα σε τέτοιο υψόμετρο (1700μ).
Οι κορυφές της Κυλλήνης πάνω από το οροπέδιο και η κοιλάδα της Φλαμπουρίτσας έχουν ενταχθεί στο Δίκτυο Φύση 2000 (NATURA) ως περιοχές ιδιαίτερου ενδιαφέροντος που χρήζουν προστασίας.

Τα χωριά της Ζήρειας
Περιμετρικά στους πρόποδες του βουνού βρίσκονται γραφικοί οικισμοί με πολλά αξιοθέατα και με εμπορικό ενδιαφέρον. Μπορείτε να προμηθευτείτε ντόπια παραδοσιακά προϊόντα όπως τυριά, όσπρια, ψωμί, αλλαντικά και κρεατικά.
Σε όλα τα χωριά υπάρχουν ξενοδοχεία, ξενώνες και ενοικιαζόμενα δωμάτια ικανά να φιλοξενήσουν αρκετούς εκδρομείς, αλλά και παραδοσιακές ταβέρνες και καφενεία για να γευματίσετε ή να ξεκουραστείτε με φόντο τη Ζήρεια.
Στην Βόρεια πλευρά του βουνού βρίσκονται τα Τρίκαλα (Άνω Τρίκαλα, Μεσαία Τρίκαλα και Κάτω Τρίκαλα) που αυτή τη στιγμή αποτελούν τον πιο αναπτυγμένο σε τουριστική υποδομή οικισμό της Ζήρειας. Ανατολικά των Τρικάλων βρίσκεται το χωριό Μάννα και δυτικά το χωριό Καρυά που συνδέει οδικά τα Τρίκαλα με την Δυτική και Νότια πλευρά του όρους.

Δυτικά βρίσκεται το χωριό Γκούρα, πρωτεύουσα του Δήμου Φενεού, με πανέμορφη θέα προς την πεδιάδα του Φενεού. Στη Γκούρα υπάρχουν πολλά παλιά αρχοντικά στα γραφικά σοκάκια. Επίσης η Γκούρα διαθέτει Kέντρο Yγείας. Από τη Γκούρα μπορείτε να πραγματοποιήσετε πολλές κοντινές εκδρομές και να γεμίσετε δημιουργικά τον χρόνο της χαλάρωσής σας. Λίγο βορειότερα, στο Φενεό θα βρείτε λαογραφικό μουσείο και την πετρόχτιστη εκκλησία του Αγίου Σπυρίδωνα. Πολύ κοντά βρίσκεται η τεχνητή λίμνη Δόξα και τα ερείπια της αρχαίας Φενεού δίπλα στο χωριό Φενεός. Λίγο βορειότερα της Γκούρας είναι τα χωριά Άνω και Κάτω Ταρσός με την φημισμένη μονή της Παναγίας των βράχων χτισμένη μέσα στον βράχο. Νοτιότερα θα συναντήσετε την Μοσιά και την όμορφη Καστανιά που βρίσκεται μέσα σε δάσος από έλατα και είναι ιδιαίτερα γνωστή λόγω του ξενοδοχείου "Ξενία".

Η ανατολική πλευρά αποτελείται από πολλούς οικισμούς που πλαισιώνουν τη Λίμνη της Στυμφαλίας με την πεδιάδα της. Οι σημαντικότεροι από αυτούς είναι το χωριό Καλιάνοι που είναι η έδρα του Δήμου Στυμφαλίας, το Καρτέρι, η Στυμφαλία και το Κεφαλάρι. Μπορείτε να θαυμάσετε τα αρχαία λείψανα της Στυμφαλίας και να περπατήσετε δίπλα στην Λίμνη.

Από την συγγραφέα Δρ. Δήμητρα Καμαρινού

Χλωρίδα
Στις περιοχές όπου το πέτρωμα είναι ασβεστολιθικό κυριαρχούν τα έλατα, ενώ στα αμμώδη εδάφη της Φλαμπουρίτσας τα μαυρόπευκα. Όμως στο οροπέδιο το δάσος εχει υποχωρήσει υπό την πίεση της κτηνοτροφίας αφήνοντας μεγάλα λιβάδια με σκόρπιες γκορτσιές, αγριοκορομηλιές και είδη με αγκαθωτά, τριχωτά ή δύσοσμα φύλλα που δεν προσφέρονται για βόσκηση. Στη Φλαμπουρίτσα, περιοχή όπου έχουν διατηρηθεί πολλά είδη χλωρίδας δυσεύρετα αλλού, βρίσκονται ακόμα και άτομα ίταμου. Είναι ένα είδος κωνοφόρου με δηλητηριώδεις βελόνες που τις χρησιμοποιούσε η θεά Άρτεμις για τα βέλη της. Στην έξοδο της κοιλάδας υπάρχει και σήμερα μια γιγάντια αγριοκερασιά, στο σημείο όπου ανέβαιναν παλιότερα την άνοιξη οι ξυλοκόποι και έσκιζαν στα νεροπρίονα τα βουνοκυπάρισσα.

Η χλωρίδα του βουνού έχει τέτοια ποικιλότητα ενδημικών φυτών, ώστε πολλά αγριολούλουδα του βουνού στη βοτανική έχουν το χαρακτηριστικό επίθετο cylleneus. Μερικά από αυτά είναι: Aster cyllenaeus. αστεροειδές αγριολούλουδο της αλπικής ζώνης που συναντάμε προς την κορυφή. Adonis cyllenaeus, μεγάλο λουλούδι που μοιάζει με ανεμώνη. Verbascum cyllenaeum, είδος φλώμου, Taraxacum cyllenaeum, είδος αγριοράδικου. Anthemis arvensis, είδος μαργαρίτας. Galium cyllenaeum, σπάνιο είδος αγριοριξάρας κ.ά.
Επίσης έχουν παρατηρηθεί είκοσι περίπου σπάνια ή υπό εξαφάνιση είδη. Σε αυτά περιλαμβάνονται μερικά είδη αγριογαρύφαλλων, βαλεριάνας και κολχικών.
Στη Φλαμπουρίτσα φύονται επιπλέον πολλά κυκλάμινα και ορχυοειδή.
Την Άνοιξη με το λιώσιμο του χιονιού, το οροπέδιο και τα ξέφωτα του δάσους είναι κατάσπαρτα από κίτρινους και μώβ κρόκους (crocuw oliveri, siaberi), κίτρινους και μώβ αγριομενεξέδες (viola graeca, mercurei), ανεμώνες του βουνού (anemone blanda), αγριομαργαρίτες και μπέλες. Τα ρυάκια και οι πηγές στολίζονται από πρίμουλες (primula vulgaris), που στα ορεινά χωριά, προσφέρονται στην εκκλησία την Κυριακή της Σταυροπροσκυνήσεως. Το καλοκαίρι τα αρωματικά φυτά της ελληνικής γής (τσάι, ρίγανη) ευωδιάζουν στις πλαγιές.

Οι φθινοπωρινοί κρόκοι, τα κυκλάμινα και τα μανιτάρια χρωματίζουν το βουνό μετά τις βροχές. Κάτω από τα υψηλόκορμα δέντρα των δασών ξεφυτρώνουν μανιτάρια όλων των χρωμάτων και ειδών: Οι φαγώσιμες ελατομανίτες Pleurotus ostreatus, οι ίσκες (Ungulina fomentaria), ξυλοβόρα μανιτάρια που ζουν παρασιτικά κολλημένα στους κορμούς και τα πορτοκαλόχρωμα σκαρολάχανα (Polyporus sulfureus) στα πεσμένα κούτσουρα των αιωνόβιων δέντρων της Φλαμπουρίτσας, τα πρασινομπλέ μελανομανίταρα (Russula cyanoxantha), οι αιματόχρωμες φαρμακομανίτες (Russula emeticus), οι κίτρινες κανθαρέλες (Cantharelus cibarius) στο δάσος της Καρυάς, τα λυκόπορδα (Lycoperdon), μανιτάρια σαν φούσκες που η αρχικά λευκή τους σάρκα γεμίζει με σπόρους που εκτινάσσονται σα σκόνη, οι σαν απολεπισμένες ομπρέλες λεπιότες (Lepiots procera), ο εντυπωσιακός υγροσκοπικός αστερίσκος (Geaste hygrometricus), σφαιρικό μανιτάρι που ανοίγει σε σχήμα αστεριού στο έδαφος, όταν ο καιρός είναι υγρός κ.α.. Σε αυτά πρέπει να προσθέσουμε τις μαγιάτικες μορχέλες (Μorchella sp) ένα από τα πιο νόστιμα μανιτάρια, που οι ντόπιοι ονομάζουν καλογεράκια.

Πανίδα
Οι αλεπούδες, οι νυφίτσες, τα κουνάβια, οι ασβοί, οι σκαντζόχοιροι, οι λαγοί, οι πέρδικες, οι τυφλοπόντικες είναι μερικοί από τους μόνιμους κατοίκους της Κυλλήνης. Τα τελευταία χρόνια έχει θεαθεί και αγριόγατος στο δάσος της Καρυάς, αν και πιστευόταν ότι έχει εξαφανιστεί μετά τον πόλεμο. Διαβαίνοντας τη Φλαμπουρίτσα συχνά το χώμα είναι σκαμμένο από τα αγριογούρουνα που ζητούν τροφή. Εκεί μπορεί να συναντήσει κανείς και ένα είδος μικρού ασιατικού άγριου χάμστερ, που κατ’ εξαίρεση ζει σε λίγα μέρη στα ανατολικά Βαλκάνια. Είναι ο cricetulus migatorius, που μοιάζει με ευτραφές ποντίκι χωρίς τη μακριά ουρά και διαθέτει ένα ζευγάρι "τσέπες", εξωτερικά από τα μαγουλά του, που τις γεμίζει με πευκοβελόνες για να τις φάει ήσυχα στη φωλιά του.

Στις όχθες της λίμνης Δασίου απαντάται ο πράσινος δεντροβάτραχος. που δε ζει στο νερό και είναι ο μόνος βάτραχος στην Ελλάδα που σκαρφαλώνει στα κλαδιά των θάμνων, όπου παραμονεύει τα φτερωτά έντομα. Το χειμώνα μένει ναρκωμένος μέσα στο έδαφος. Στη σπηλιά του Ερμή ξεχειμωνιάζει ένας πληθυσμός από νυχτερίδες. η μεγάλη μυωτίδα και ο μικρός ρινόλοφος, είδη απειλούμενα με εξαφάνιση.
Από τα δηλητηριώδη φίδια υπάρχουν στη Ζήρεια η οχιά και ο σαπίτης.
Στη χαράδρα της Φλαμπουρίτσας βρίσκει καταφύγιο ένας σημαντικός αριθμός ευαίσθητων ειδών, όπως ο χρυσαετός, ο μεγαλύτερος αετός των ελληνικών βουνών. Στην Κυλλήνη φωλιάζουν και μερικά από τα μεγάλα αρπακτικά πουλιά της Ελλάδας, φιδαετοί, βραχοκιρκίνεζα, γεράκια, κοράκια, καλιακούδες. χουχουριστές κ.α.. Στο οροπέδιο μπορεί να συναντήσει κανείς τους αετομάχους, στρουθιόμορφα με γαμψό ράμφος και στα δάση χαρακτηριστικά πουλιά όπως την ελατοπαπαδίτσα και τους δρυοκολάπτες.